به طور کلی ایرانیان قرنها مشکل داردانش افزایی در زمینه های گوناگون علوم بوده اند. اما شکل گیری کتابخانه ها و گسترش کتاب های آموزشی و کمک آموزشی را باید مربوط به زمانی دانست که گذر از سنت به مدرنیته آغاز میشود تاریخ آموزش و پرورش سال ۱۲۶۸ ه.ق برابر با ۱۲۳۱ هاش را که سال افتتاح مدرسه دارالفنون است آغاز این دوره گذار میداند نگاهی هر چند گذرا به تاریخ ۱۷۰ ساله آموزش و پرورش نشان میدهد از زمانی که سنگ بنای کتابخانه ی دارالفنون نهاده شد تا زمان تدوین کتابهای درسی و کمک آموزشی راه پر فراز و نشیبی طی شده است. شاید بد نباشد بدانیم که تا سال ۱۲۳۲ شمسی محصلان مدرسه طب دارالفنون برای آشنایی با بدن انسان فقط از یک اسکلت که در مدرسه بود استفاده میکردند آنان جنازه ای در اختیار نداشتند تا به تشریح بپردازند. تا این که پرفسور بارتومه معلم زبان فرانسه دارالفنون پیش از مرگ حسد خود را برای تشریح به دارالفنون می فروشد و با پول آن کتابخانه ای تأسیس میکند. سالها گذشت تا ضرورت تهیه کتابهای درسی برای محصلان برخی از صاحب نظران را بر آن داشت تاکتابهایی برای آنان بنویسند. نخستین کتاب آموزشی در سال ۱۳۰۱ هـ. ق برابر با ۱۲۶۷ هـ ش به وسیله ی میرزا علی اکبرخان نقاش باشی (مزین الدوله) درباره تئوری موسیقی به روش پرسش و پاسخ به دو زبان فارسی و فرانسوی نوشته شد که در چاپخانه دارالفنون به چاپ رسید. سالها بعد یعنی در سال ۱۳۷۵ شمسی علی خان ناظم العلوم دو کتاب برای دانش آموزان مدرسه ابتدایی نوشت.
این دو کتاب کار خواندن و نوشتن را
آسان کرد. با گسترش مدرسه های متوسطه و ضرورت تهیه ی کتابهای درسی، میرزا رضا
خان نجمی (نجم الملک) که معلم ریاضی و
جغرافیا بود نوشتن کتابهای درسی را آغاز کرد و کتابهای زیر را نوشت: «حل
المسائل جبر هندسه ابتدایی هندسه هفت
مقاله هندسه مسطح و فضایی در دو جلد جبر در دو جلد هندسه مخروطات رقومی هندسه ترسیمی مثلثات جغرافیای ابتدایی اطلس
جغرافیایی و نقشه جهان نما» از دیگر معلمان دارالفنون که کتاب درسی نوشته اند مسعود کیهان است که کتاب جغرافیای
عمومی ایران را در دو جلد تألیف کرد. از معلم دیگری نیز همچون میرزا محمود خان شیمی میتوان نام برد که مدرسه
داروسازی را ایجاد کرد و برای دانش آموزان متوسطه یک کتاب شیمی تألیف نمود. در این راستا باید از حسین رهنما معلم
ریاضیات نیز یاد کرد سرانجام فعالیت و کوشش این معلمان آگاه و دلسوز نتیجه
داد و تا زمان وزارت اسماعیل مرآت در حدود
۲۰۰ کتاب آموزشی تألیف شد.
اما تا سال ۱۳۴۱ شمسی کتابهای
نوشته شده ی درسی که در مدارس مختلف تدریس میشدند یکنواخت نبودند یعنی در مدرسه ای
کتاب تاریخ حکیم الهی را می خواندند و در
مدرسه دیگری تاریخ شمیم را درباره ی دیگر کتابهای درسی هم همین طور یکنواخت
شدن کتابهای درسی برای همه ی مدرسه های
کشور به وسیله ی دکتر محمد امین ریاحی صورت گرفت این کار توانست در زمینه آموزشی
و دسترسی دانش آموزان سراسر کشور تعدیل
ایجاد کند چاپ این کتابها به وسیله ی سازمان کتابهای درسی انجام می گرفت و
مؤلفان کتاب ها از بین فرهنگیان و استادان
با تجربه انتخاب می شدند. در حال حاضر نیز سازمان تألیف کتابهای درسی وظیفه ی
تألیف، تهیه و انتشار این کتاب ها را به
عهده دارد. البته این کتابها به گونه ای تألیف میشوند که برای یک شاگرد با بهره ی
هوشی متوسط قابل درک و فهم باشند. این
کتاب ها هر چند سال یکبار یا تغییر می کنند با اصلاحاتی در آن ایجاد می شود. سبک
نوشتاری این کتاب ها برای دانش آموزانی که
نگاهی گذرا به کتابهای درسی دارند مسئله ای پیش نمی آورد اما هستند دانش
آموزانی که مطالب کتاب درسی را راحت می فهمند و پرسش هایی هم برایشان پیش میآید از این منظر کتابهای
درسی پاسخگوی این پرسشها نیستند. در اینجاست که که ضرورت کتاب هایی احساس می شود. این کتابها به دانش آموزانی که
استعداد و توان فکری بالایی دارند امکان میدهند تا راه رسیدن به دانش های جدید را
پیدا کرده و گاه خود به تعریفهای جدید
برسند. کاری که مؤسسه فرهنگی - آموزشی کوشش پاینده با تألیف کتابهای کمک آموزشی بر
آن همت گماشته است. در همین راستاست.